Kitap İnceleme

Bilindiği gibi iki ya da daha fazla kelimeden meydana gelen ve kelimelerin öz anlamları dışında yeni bir anlam ifade eden söz gruplarına deyim denilir. Bunlar genellikle örnek alınabilecek bir öyküye, bir efsane veya vak?aya dayanır. Bazı kişilerle ilgili anılar ve hikâyeler, tarihte yaşanmış olaylar vs. deyimlerin ortaya çıkış nedenleri arasında ön sıraları paylaşırlar. Bu bakımdan deyimlerin kaynaklarını arayıp bulmak oldukça meşakkatli bir iştir. Osmanlı tarihleri, eski ansiklopedik eserler, tarih sözlükleri, tezkireler, letayifnâmeler, durûb-ı emsâl ve tarihî fıkra derlemeleri, muhtelif elyazması kitap ve mecmualar, bilimsel araştırmalar, folklor periyodikleri, halk kültürü araştırmaları vs. hep deyimleri birer ikişer bulabileceğimiz eserlerdir. Bazan rastgele bir sayfada, bazan bir dip notta, bazan da hiç ummadığınız bir elyazmasının iç kapağında bir deyimin ortaya çıkış hikâyesiyle karşılaşmak mümkündür. Yıllardır deyimlerin hikâyelerini buldukça topluyordum. Sonra bunları Zaman gazetesindeki sütunumda peyderpey yazdım. Okuyucuya ilginç gelen bu tür hikâyelerin topluca bulunabileceği bir kaynak ihtiyacıdır ki, İki Dirhem Bir Çekirdek adında bir kitap doğmasına vesile oldu. Bu kitapta yer alan 99 deyimiden her biri bir hikâyenin, bir kelimeler yumağının şifresi. Biz şifreyi söyleyince yalnızca muhatabımızın kafasındaki anlam düğümü çözülmeyecek, belki deyimlerin bir dilin zenginliği, hatta süsü olduğunu göreceksiniz. Deyimler Türkçe?mizin saklı güzellikleridir.